Kurtuluş Günlerimiz

Gemlik'in Kurtuluşu

Gemlik'in Kurtuluşu
Osmanlı Devleti 1. Dünya savaşında yenilince ilçemiz de Anadolu’da ki bir çok yer gibi itilaf devletlerince işgale uğradı. İlk işgal girişimi 30 Haziran 1920 ‘ de İngiliz birliklerinin Gemlik Limanına yanaşmalarıyla başladı. İngilizlerin gemilerden şehre inmesini engellemek isteyen Dr. Ziya Kaya, Kaymakam Mehmet Cemil Bey ve Yüzbaşı İbrahim Beyin İngiliz komutana ”Kasabanın büyük çoğunluğu Rum, her yere benzin tenekeleri yerleştirdik. Eğer ısrar ederseniz ateşleyeceğiz” demeleri üzerine İngilizler çıkarma yapmaktan vazgeçtiler Bu girişimden bir hafta sonra 6 Temmuz 1920 ‘de İngilizler tekrar körfeze gelerek demirledi. Bu kez hem karadan hem de denizden ve de şehrin kritik yerlerini bombalayarak yapılan saldırı sırasında başarılı oldular. Her ne kadar karşılarına Şube Reisi ve Jandarma Komutanı Yüzbaşı İbrahim komutasındaki Kuvayı Milliye diye adlandırabileceğimiz silahlı siviller çıktıysa da şehrin üzerinde uçan İngiliz uçakları Kuvayı Milliye mensubu halkın korkup Katırlı köyüne doğru çekilmelerine neden oldu. Şehir savunmasız kalınca da İngilizler önce Hükümet Konağını ardından Askerlik Şubesini işgal edip şehre yerleştiler. Umurbey önlerine kadar ilerleyen İngiliz askerleri içeriden dışarı dışarıdan içeri giriş çıkışı yasakladılar. Ne var ki; İngilizler kenti işgal ettikten kısa süre sonra şehri 8 Temmuz’da Bursa’yı işgal eden yunanlılara bırakarak çekildiler. İngilizlerin işgal ettikleri bütün bölgeleri Yunanlılar devir aldılar. Köyler ve Umurbey kasabası dahil Müslüman halkın elindeki silahları, av tüfeklerini, büyük çaptaki bıçakları, ziynet eşyalarına varıncaya kadar toplayan yunanlılar; ilçedeki Ermeni ve Rumlara ise karışmamış hatta bunlara her çapta tüfek, tabanca vermişlerdir. Foti, Yorgi ve Simon adlı çete liderlerinin komutasında ve Yunan korumasında silahlanan ermeni ve rum çeteleri Osmanlı jandarmasının da silahsızlarının alınmasından istifadeyle çevre köyleri basmışlardır. Halkın eşyalarını almışlar, köyleri yakmışlar, yollarda para ve mallarını gasp ettikleri insanları bir de çeşitli yerlerini keserek öldürmek suretiyle her türlü işkenceyi yapmışlardır. Bu çeteler 1920 yılında önce Umurbey ve çevre köylerinde daha sonra 1921 baharında ise özellikle Küçük Kumla, Karacaali, Narlı, Kapaklı, Fıstıklı, Sultaniye, İhsaniye, Mecidiye , Hamidiye, Muratoba köyleriyle Armutlu kasabasında önemli ölçüde can ve mal kaybına sebep oldular. Baskına uğrayan köyler halkı ile Orhangazi yöresinden gelerek Gemlik’e sığınan Müslüman Türk halkı itilaf devletleri tarafından oluşturulan uluslar arası bir kurulun raporu üzerine İstanbul’a nakledildiler. Bunlar ancak Kurtuluş savaşından sonra köylerine dönebildiler. 1920 ‘de Gemlik şehir nüfusunun büyük çoğunluğu Hıristiyan Osmanlı vatandaşlarından oluşmaktaydı. Bu yüzden yunanlıların korumasındaki çeteler daha çok köy ve kasabalarda faaliyet göstermişlerdir. İzmir’in işgalinden sonra oluşan Reddi İlhak hareketine Gemlik’te yaşayan Müslüman halk yeterince katkı sağlayamasa da Dr. Ziya Kaya ve Mustafa Necati gibi bazı aydınların bireysel çabalar gösterdikleri görülmektedir. Hatta Dr. Ziya Kaya dahiliye nazırını eleştirip düelloya davet ettiği gerekçesi ile tutuklanarak Bekirağa bölüğüne kapatılmıştır. Sivas kongresinden sonra Müdafaa-i Hukuk örgütlenmesi tüm olumsuz şartlara rağmen gecikerek de olsa gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmaların daha çok Umurbey ‘de olduğu belirtilmektedir. 1920 başlarında İstanbul’da toplanan Osmanlı Mebusan Meclisine çekilen bir telgrafın altında Müdafaa-i Hukuk şubesi başkanı Rüstem beyle beraber üyeler Cavit ve Mehmet beylerin de adları bulunmaktadır. Bunların dışında Bekirağa bölüğünde tutukluı bulunan Dr. Ziya Kaya ve Hasan Rıza’nın adları da muhtelif yerlerde Müdafaa-i Hukuk cemiyeti şubesi üyesi olarak geçmektedir.   Gemlik; 11 Eylül 1922 gece yarısı kanlı çatışmalardan sonra Halit Paşa ( Karsıalan) komutasındaki Kocaeli Grubu tarafından işgalden kurtarılmıştır Bu çatışmalarda şehit düşen Yüzbaşı Cemal Bey’in mezarı Gemlik’tedir. Ayrıca adı bir ilköğretim okuluna verilmiştir.   Kurtuluş savaşından sonra Gemlik’ te yaşayan bütün Hıristiyanlar Lozan Antlaşması sonucunda uygulanan nüfus mübadelesi ile şehri terk ettiler. Bunların yerini yunanistandan gelen türk mübadiller almıştır.
Gemlik'in kurtuluşu ile ilgili şiir