KURTULUŞ SAVAŞINDA UMURLU CEPHESİ

Yunanlıların karşı taarruzla Aydın’ı tekrar ele geçirmelerinden sonra Çine taraflarında bulunan Ulusal Güçler Umurlu tarafından toplanmaya başladılar. 57. Tümen karargahı da Çine'den Nazilli'ye taşındı. Kısa zamanda Umurlu'da 1000 kadar vatansever ile Demirci Mehmet Efe ve Sökeli Ali Efe'nin 200 kişilik kızanları toplanmıştı.

13 Temmuz 1919 günü çatışmalar başladı. Savaş birkaç gün sürdü. 16 Temmuz 1919 günü Ulusal Güçler Aydın’ı düşmandan almak amacı ile toplarımızın desteğinde ilerlediler. 17 Temmuz 1919 günü düşman erkenden saldırıya geçti. Üstün düşman güçleri karşısında Milisler savunma savaşlarıyaparak geri çekildiler. 18 Temmuz 1919 günü Umurlu'ya gelen düşman Musluca Çayı'na kadar ilerledi, çay boyunca cephe kurdu. Buna karşılık kuvvetlerimiz Köşk cephesinde toplandılar. Kuvayi Milliye Umum Kumandanı Binbaşı Hacı Şükrü, 57 Tümen Topçu Alay Komutanı Binbaşı İsmail Hakkı, Yörük Ali Efe, Üsteğmen Zekai, Gelibolulu Teğmen Kemal, Nazilli Jandarma Bölük Kumandanı Yüzbaşı Nuri (Arap Yüzbaşı), Üsteğmen Şerafettin ve İzzet Bey'ler aralarında iş bölümü yaparak iki alay kurdular, Bunlardan birisi merkezi Köşk Çiftlik Köyü olmak üzere Yüzbaşı Nuri Bey komutasında kurulan "Milli Menderes Alayı"diğeri Umurlu Çayyüzü Köyü’nde üslenen "Milli Aydın Alayı" Yörük Ali Efe'nin kızanları ile gönüllülerden oluşmuş 1000 kişilik bir kuvvet idi. Komutası Üsteğmen Zekai Bey'e verilmişti.

Türk Birlikleri ile saldıran düşman kuvvetleri arasında meydana getirilen bu cephenin planlarını İtilaf Devletleri MareşalıMilen hazırladı. Paris Sulh Heyeti'nin emirleri ile 4 Ağustos 1919 günü İzmir'e gelen Milen, Karargahını orada kurdu. 10 Ağustos'ta Yunan işgal ordularıBaşkumandanlığına, 16 Ağustos 1919'da İstanbul Osmanlı Hükümeti'ne hazırladığıplanı ve görevlerini bildirdi. Birkaç gün sonra da İtalyan İşgal Kumandanlığıile Aydın Cephesi'ne tebligatta bulundu. Milen'in düşüncesine göre; Umurlu-Musluca Çayı boyunca Menderes Irmağı'na kadar Türk-Yunan sınırısayılıyordu. Milen hattının İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunanlılardan oluşan birleşik bir ordu koruyacak, birleşik orduya bir general kumanda edecek, kumandan da Milen'in emrinde olacaktı. Yunan İşgal Ordusu'nun Başkumandanı,Milen planını benimseyerek bütün birliklerine duyurdu. Yeni cephe boyunca kuvvetlerinin yığılması emrini verdi.

Aynı günlerde Kuvayi Milliye’nin icra organı haline gelen, Nazilli Heyeti Milliyesi Milen'in duyurusuna itirazda bulunarak 27 Ağustos 1919 günü asagidaki protesto telgrafını çekti:

"Biz Yunanlıların Aydın iline tecavüzlerinden ve bilhassa icra eyledikleri mezalim ve hunharlıktan müteessir olarak Yunanlılarıburadan tamamen çıkarmaya and ve misak ettik. Eğer İngiliz Kumandanlığı daha fazla kan dökülmesine mani olmak istiyorsa Yunanlıları Aydın ve havalisinden çıkarmalıdır. Aksi bir netice karşısında Kuvayi Milliyemiz bittabi mesuliyet yine Yunanlılara ait olmak üzere taarruza başlamak zorunda kalacaktır.”

Aydın havalisinin Yunan işgalinde gördüğü vahşet olaylarını yerinde incelemek, direnme eğilimini yatıştırmak için Paris Sulh Konferansı'nca bir inceleme komisyonu kuruldu. İngiliz, Fransız, Amerikan veİtalyan generallerden oluşan bu komisyona bir Türk, bir Yunan bilirkişisi katıldı. 9 Eylül 1919'da Aydın'a gelen heyet Aydın, Çine, Nazilli merkezlerinde çeşitli kişileri, bu arada 57. Tümen Kumandanı Şefik Bey'i dinleyerek birkaç gün içinde İstanbul'a döndü. 24 Agustos 1919 tarihinden 2 Ekim 1919 tarihine kadar 46 oturum yapan ve 175 şahit dinleyen komisyon yayınladığı raporda, Yunan vahşetini haklı çıkarmaya çalışmıştır. General Milen, Ulusal Milis Kuvvetleri'nin dağıtılmasını istiyordu.. Bu baskılara rağmen Aydın cephesi bir avuç Türk vatansever tarafından kahramanca savunuluyordu.

Bütün hazırlığını tamamlayan düşman 22 Haziran 1920 günü Milen çizgisini geçerek genel bir saldırıya başladı. Düşman, Nazilli, Kuyucak ve Sarayköy Menderes Köprüsü'ne kadar işgal ederek, Alaşehir üzerinden Afyon'a doğru ilerleyen öbür birlikleri ile Buldan ve Güney çevrelerinde birleşti. Aydın toprakları üzerinden yapılan bu ileri hareket 9 Ağustos 1920'de durdu. Bir yıl sonra Temmuz 1921'de düşmanın "Ankara Seferi" adınıverdiği taarruzla da Afyon'a dek Ege Bölgesi işgal edildi.

Aydın ili toprakları Ortaklar-Gümüşyeniköy'den itibaren Menderes Nehri'nin kuzeyi boyunca Burhaniye’ye(Şimdiki Buharkent) dek bu işgalin altında idi. Buradaki Aydınlılar göç halinde Denizli, Dinar, Antalya, Konya, Çine, Muğla gibi şehirlere gittiler.
26 Ağustos 1922'de başlayan Büyük Taarruz ile düşman büyük bozguna uğradı.Aydın’ı boşaltan düşman kaçarken de birçok yeri yakıp yıktı, yağmaladı.

Kurtuluş Savaşımızın kahramanı Şanlı Türk Ordusu düşmanın harabeye çevirdiği ilimiz topraklarına 5 Eylül 1922 günü girdi. Aynıgün Kuyucak, Nazilli, 6 Eylül 1922'de Söke, Umurlu, 7 Eylül 1922'de Aydınşehrini kurtardı.www.umurlu.bel.tr