Kozan'ın Kurtuluşu

BirinciDünya savaşı sonunda 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütakeresi hükümlerine dayanarak güney Anadolu'yu denetimi altında tutacak olan Fransızlar 17 Aralık 1918'de Mersin'e çıkarma yaptılar. Mersin'i işgal ettiler. 18 Aralık 1918'de Tarsus, 20 Aralık 1918'de Adana işgâl edilmiştir. Kozan'da bulunan Ermeniler Adana'nın güç alarak Kozan'ın da işgal edilmesi için Adana işgal kuvvetleri komutanı Bremon'a heyet göndermek suretiyle Kozan'ın işgalini istemişlerdir. 8 Mart 1919'da Fransız işgal heyeti topraklarımızı kirletmeye başladılar. Ermeniler, şımarık bir vaziyette "yaşasın Ermenistan, Ermeni devleti kurulacak" naraları ile ellerinde Ermeni bayrakları köprü başında toplandılar.

KOZAN'DA SIKILAN İLK KURŞUN:
(Karabucak Olayı):İşgal kuvvetleri komutanının emri ile bir Türk tahsildar, 3 Ermeni Kamovar Kozan'a bağlı Karabucak, Şerifli, Mahyalar, Çürüklü, Minnetli ve Kuyubeli köylerinden vergi toplamak üzere gönderilir. Bunlar köylülere baskı yapıp zorla vergi toplamaya başlayınca, o yörenin ileri geleni Deli Hacı Ağa (Cengizhan) halkı ikna metodu kullanıp, yörenin ünlü hocası Şerif hocaya işgal kuvvetleri komutanına vergi verilip verilmeyeceğini sorar. Ve bunların öldürülmelerinin caiz olup olmadığını açıklamasını ister. Şerif hocada gâvura vergi verilmez. İşgal altındada namaz kılınmayacağını beyanla , öldürülmeleri şarttır. Fetvasını vermesi sonucu üç kamovar ile birlikte bir tahsildar Deli Hacı Ağa'nın fedailerinden Gâvur Ali Ağa ve çetesi tarafından öldürülür. Bu olayda sıkılan kurşunlar, Kozan'ın kurtuluşunda ilk olması açısından önemlidir. Bu olay neticesinde, olayın kahramanı Deli Hacı Ağa'nın kardeşi Ökkeş Efendi, her nekadar, işgal kuvvetleri komutanı ile dostluk kurup çiftliğinde ziyafet vermiş ise de bu dostluk yetmemiş, Kozan'ın ileri gelenleri (12 kişi) ile birlikte tutuklanıp manastır zindanına hapis edilmiştir. Bu tutukluların bırakılmasını Kadirli'den çetesi ile gelen Çerkez Nuri Çavuş, işgal komutanı ile konuşur, tahliyelerini ister ve bırakılmamalarında da halkla birlikte silahlı eyleme başlayacaklarını söyleyerek baskı yapar. Neticede tutuklular bırakılır.

BOZAT GEDİĞİ OLAYI:
Kozan işgal kuvvetleri komutanı, Haçin'de bulunan Ermeni'lerin talep ve istekleri doğrultu-sunda, Kozan'dan Haçin'e silah, cephane ve para göndermek amacı ile başlarında bir Fransız subayı olmak üzere 40 kişilik bir askeri birliği gönderir. O tarihlerde Feke ilçesinde Reji Müdürlüğü ve belediye başkanlığı yapmakta olan Cezmi Bey (Çetinel), bu silahların Haçin'e girdiğinde tehlikeli olacağını düşünerek 12 kişilik çetesi ile dağlara çıkan Gizzik Duran'a (Şahin) haber göndermiştir. Kendisi gizlice Feke'den ayrılıp Tırtat civarında Gizzik duran ve yanında bulunan Yırtlaz İsmail, Deli Bayram, Arap Ali (Yıldırım), Yerebakanlı Hasan vs. ile görüşüp durumu haber verir. Haberi alan Gizzik Duran, durum değerlendirmesi yapıp arkadaşları ile Bozatgediğinde pusu kurulmasına karar verir. Burada Gizzik Duran ve çetesi mevzilenirler. Beklenen an gelir. Öncü olarak Enbiya Çavuş isminde bir Türk görünür. Buna ateş etmezler. Gizzik bir fırsatını bulup Enbiya Çavuştan, gelenlerin ne zamana kadar geleceklerini sorar. Yarım saat içinde geleceklerini öğrenir. Gerçekten yarım saat sonra Fransız subayı komutasında ve Misak isimli bir Ermeninin rehberlik yaptığı Ermeni Kamovarlar korumasındaki silah ve cephane yüklü kervan gelir. Gizzik Duran, "ben ateş etmeden hiç biriniz ateş etmeyiniz" diye çetesine emir verir ve sonuçta menzile kafileye ateş açılır. Başta Fransız subayı olmak üzere 40 kişilik düşman birliği imha edilir. Silah, mühimmat ve altın paralar ele geçirilir. Alıan bu silahlar çetelere dağıtıldığından milli mücadelede önemlidir. Bu olay ilçede büyük bir infial uyandırır. Olaydan sonra Bozat Köyü'nün muhtarı Hamza ile kardeşi Musa, Kozan'a zorla getirilip halka gözdağı vermek için kurşuna dizilirler.

KARGAPAZARI OLAYI:
Durumlarının günden güne kötüye gittiğini sezen Fransızlar, Haçin Ermenilerini takviye etmek lüzumunu duymuşlardır. En güvendikleri adamlarından biri olduğuna inandıkları Feke Belediye Reisi Cezmi Bey'e başvurup Haçin'e gitmek için hangi yolu takip etmelerini uygun olacağını sorarlar. Cezmi Bey'de Sırtyol denen Taşlıgedik'ten geçen Eskimantaş, Karahamzalı, Akçalıuşağı ve Tapan üzerinden giden yol olduğunu bildirir. Diğer taraftan Deli Hacı Ağa'yada haber göndererek Fransızlar'ın Haçin'e silah, cephane ve kuvvet göndereceklerini ve takip edecekleri yolunda güzergahını verir. Ona göre de tedbir alınmasını Sıralif sırtına gözcü konulup buranın sürekli gözetilmesini ister. Deli Hacı Ağa adamlarına Sıralifte nöbet bekleterek Kozan'ı göz altında bulundurdu. Nihayet gözcüler kalabalık bir grubun Kozan'dan çıktığını haber verdiler. Kalabalık ilerledikçe gözcüler aynı yolu takipen geri çekildiler. Neticede sırt yola dödüklerini haber alan köylüler, silahlarını alarak da, daha önce pusu kurulmasına karar verilen Tokmanaklı-Akçalıuşağı arasındaki vadide yerlerini alırlar. Aşağı Tokmanaklı mezarlığı başında, yukarı Tokaman-aklı'dan Köreken köyüne giden Karahasan kızı 13 yaşındakı Fatmayı kafasını kesmek suretiyle öldürünce, bu canavarlık köylülerin sabrını tüketti. Kafile Kargapazarı denilen yerde istirahate çekilirler. Silahlı köylüler tepelerinde bunları gözetmekle meşgul iken, çamlığın başında her şeyden habersiz kuş avlayan İboğlu'ndan Şahbaz Mehmet ile Karabucak köyünden İshak, Ermeniler'in üç silahlı ve atlı gözcüsüne rastlarlar ve tartışırlar. Sonuçta üç Ermeni öldürülür. Bu silah sesleri üzerine dağlardan ateşe başlanır. Neye uğradıklarını şaşıran Ermeniler, darma dağınık gelen silah seslerine mukabele ederler. Silah seslerini duyan köylüler silahlarını alarak koşarlar. Bu durum çetelerin moralini yükseltir. Kısa sürede Kargapazarı harp alanına döner. Bu olayda yalnız Boztahta köyünden Deli Hacı'nın oğlu Mehmet şehit düşmüştür. Ermenilerin ise pek çoğu öldürülüp silahlarına el konulmuştur.

MÜCADELENİN BAŞLAMASI VE KURTULUŞ:
Fransız işgal komutanı Tayyarda tarafından sürgün edilen Kozan'ın ileri gelenleri Sivas'a vardılar. Amasya'da Salih Paşa ile görüşüp Sivas'tan dönen Mustafa Kemal Paşa Kozan'dan gelen 4 kişilik heyeti huzuruna kabul eder. Heyet sözcüsü Kozan'daki işgali ve zulmü anlatır ve Atatürk'ten bir komutan talep eder. Atatürk'te heyete "Size istediğiniz komutanı vereceğim, şimdi siz Kayseri'ye hareket edin, komutanlarınız arkanızdan size yetişeceklerdir" der. Mustafa Kemal Paşa, Binbaşı Kemal Bey'i Kilikya Kuvai Milliye Komutanlığına, Yüzbaşı Osman Bey'i de onun yardımcılığına görevlendirir. Daha önce Kayseri'ye hareket eden Kozanlılarla komutanlar, Develi de Belediye Başkanı Kamberli Osman Bey'in evinde buluşurlar. Askeri heyete katılan Ratıp Bey de burada hazır bulunur. Görev bölümü yapılır. Binbaşı Doğan Bey ile Ratıp Bey Batı Kilikya Komutanlığına görevlendirilir.Kanberli Osman Bey'in evindeki toplantıya katılan Gizzik Duran ve çetesi, Osman Tufan Bey'i alıp Tufanbeyli'ye hareket ederler. Tufanbeyli 'den Göksun 'a varırlar. Meyremçil Belini aşarak Osman Bey Andırına iner. Yaycıoğlu İbrahim Ağa'nın evinde karargah kurarak, Doğu Kilikya Müdafai Hukuk Cemiyeti'nin temelini bu evde atar.Dha sonra Kadirli Müdafai Hukuk Cemiyetini kurarak Kuvayi Milliye Teşkilatını harekete geçirir. Yiğit Kadirli halkı, 7 Mart 1920'de Kadirli'yi işgalden kurtarır. Kadirli 'ye inen Osman Tufan Bey, Kozan'ın kurtuluşunun nasıl yapılacağını, Kozan'dan varan heyetlerle görüşüp Müdafai Hukuk Cemiyetinin kurulmasını ve yönetim kurulu ile başkanının şeçilmesini ister.Ancak bu cemiyetin başkanlığını ulamadan ve okur yazar olanlardan hiç kimse kabul etmek istemeyince, daha sonra, Haçin baskınında şehit düşen Kahraman Ökkeş Bey(İlbeyi) gönüllü kabul eder. Böylece, Kozan'nın Müdafai Hukuk Cemiyeti kurulur. İlk iş olarak milis güçler oluşturulup, Grup komutanlarına görev verilir.

Bu grup komutanları emrinde bulunan kahraman Kozanlılar, Kozan'a hücum etmek üzere ilçeyi abluka altına alırlar. Durumu haber alan Fransız işgal kuvvetleri komutanı Tayyarda hazırlık yapar. 1 Haziranı 2 Hazirana bağlayan gece yarısından sonra Kozan' ın yerli Ermenilerini de yanlarına alarak işgal kuvvetleri Kozan'ı boşaltır. 2 Haziran 1920 günü Türk Milis Kuvveleri Kozan' a girdiler. Böylece bir yıl, 2 ay 24 gün işgal altında kalan Kozan ve çevresi düşmandan temizlendi. Her yıl 2 Haziran, Kurtuluş Bayramı olarak kutlanmaktadır.
http://www.kozanliyiz.tr.gg/Kurtulu%26%23351%3Bu.htm

Kozan'ın Kurtuluşu ve Tarih Bilinci

Bağımsız yaşama duygusu, Vatan Sevgisi, Namusuyla yaşama olgusu Türk Milletinin En önemli özelliklerindendir. Bu özellikler Tarih Boyunca Türk’ün ‘’Ateşle İmtihan’’ına vesile olmuştur. İşgal edilmiş Kozan topraklarından düşmanları çıkarmak Kozanlının Kurtuluş Mücadelesi yine aynı hasletlerden teşekkül etmiştir.

Her Türk, Bağımsız yaşama ve namusu uğruna hiç düşünmeden kendi canını feda etmekten çekinmez. Bu özeliğe hiçbir millette rastlamak mümkün değildir. Çünkü öncelik vatanın bağımsızlığı ve hür yaşamaktır. O yüzden hiçbir millete nasip olmayacak kahramanlar Türk Milletinden çıkmıştır. Türklerde var olan ve kurtuluş savaşının kazanılmasında en büyük rolü oynayan güç, Kuvva-i Milliye ruhudur.

Bu güç sayesinde kozan 2 Haziran 1920 Tarihinde işgalci ve sömürgeci işgalcilerden kurtulmasını bilmiştir. Asıl önemli olan şey; bu fedakârlığı yapan atalarına karşı Kozan’da yaşayanların atalarına laik ve kadirşinas olmalarıdır. Çünkü gelecek nesillere bağımsız bir vatan bırakmak için canını feda edebilecek tek güç, Türk milletinde vardır. Biz Kozanlılara düşen görev, kesinlikle kurtuluş savaşına bizi getiren sebepleri ve kurtuluş mücadelesinin nasıl kazanıldığını canlı tutarak gelecek nesillere aktarmak olmalıdır. Böylece elimizdeki değerlerinin hangi şartlarla kazanıldığı olgusu unutulmadan değerlerimize sahip çıkabiliriz.

Kozan’ın kurtuluşu ile ilgili geçmişte var olan yazlık sinemalarda Tarihi filmler oynatılır ve sinemalar halka bedava olurdu. Öyle ki film seansları sabahlara kadar devam ederdi. Gençler birlikle fener alayları düzenler kurtuluş şenlikleri yapılırdı. Bu kurtuluşun önemini belirtmek için güzel düşüncelerdir. Hafızası kaybolan milletler mutlaka aynı hataları yeniden yapabilirler. Onun için ülkemiz işgal edenlerin gerekçeleri ve Kozanlının inanılmaz mücadelesi hafızalara kazınmalıdır.

Günümüzde işgallerin şekli değişti. Artık Ekonomik olarak bağımlı hale geldiğin zaman işgalci devletlerin yönlendirmesine girilmektedir. O yüzden kimin dost kimin düşman olduğunu iyi bilmek ve ona göre hareket etmek mecburiyeti vardır. O da ancak Tarih bilincine sahip olmaktan geçer.

Kozan’ın kurtuluşunun 90.yıl dönümünü kutluyoruz. Hala bize yapılanları unutmuyor ve unutturmuyorsak ve hala kozanın kurtuluşundaki kahramanları aynı duygu ve minnetle anıyor ve yâd ediyorsak bizler çok doğru yoldayız.

Kozan’a her yönden sahip çıkmak ve kozanın geleceğine yeni gelişmişlikler eklemek her Kozanlının vazgeçilmez görevlerinden olmuştur. Bu düşünce ve duygularımla kozanın kurtuluş bayramını kutlarım.

Adnan Deniz

Kozan'ın kurtuluşu ile ilgili şiir